Nhiều người có thể ngạc nhiên: Vì sao trước đại dịch
virus Corona, Giáo Hội Công Giáo thường mời gọi tín hữu tin vào Thiên Chúa? Đó
là thái độ cần thiết, bởi trải qua dòng lịch sử với nhiều biến cố, Giáo Hội
nhận ra được dấu chỉ của thời đại (the signs of the times). Nơi đó, Giáo Hội
đọc thấy những thông điệp Thiên Chúa đang nói với con người. Trước diễn biến
phức tạp của virus Covid-19 đang bùng phát mạnh hơn trên toàn cầu, chúng ta thử
xem đó có phải là dấu chỉ của thời đại.
1. Thuật ngữ
Với nhiều tín hữu, có thể cụm từ trên đây nghe rất lạ
tai. Để tiếp cận từ này, chúng ta khởi đi từ câu đúc kết dân gian: “Trăng quầng
thì hạn, trăng tán thì mưa”. Hoặc, “Cơn đằng đông vừa trông vừa chạy, cơn đằng
nam vừa làm vừa chơi.” Dân Việt Nam mình có biết bao câu như thế để nói về hiện
tượng thời tiết, báo hiệu cho chúng ta nên ứng xử như thế nào.
Trong đời sống đức tin cũng thế, dấu chỉ là
một thực tại có thể thấy được, để hướng đến một thực tại khác. Dấu chỉ thời đại
là những sự kiện hay hiện tượng văn hóa, xã hội, biến cố nói lên tính chất đặc
thù của thời đại. Qua đó, chúng ta có thể thấy những khát vọng và nhu cầu của
con người. [1] Quan trọng hơn, nơi đó người Công Giáo có thể đọc ra sự
hiện diện và hoạt động của Thiên Chúa.
Nếu mở từng trang Kinh Thánh, chúng ta có thể thấy biết
bao dấu chỉ thời cuộc trong cả Cựu Ước lẫn Tân Ước. Đó có thể là những chiến
thắng vẻ vang của dân Chúa trước quân xâm lăng. Cuộc xuất hành thành công dưới
sự lãnh đạo của Môsê cũng là dấu chỉ cho thấy Thiên Chúa luôn đồng hành với dân
Người. Khi cả dân quay về với Thiên Chúa, đó là dấu chỉ cho thấy họ thực sự ăn
năn. Ngược lại, khi dân xa rời Thiên Chúa, thờ thần ngoại bang, đó là dấu chỉ
cho thấy dân sắp rơi vào cảnh lầm than.
Sang thời Tân Ước, mỗi sách Tin Mừng đều cho
thấy những dấu chỉ cần được nhận ra [2]. Chúng ta nhớ có lần Tin Mừng ghi lại
đoạn Chúa Giêsu khuyên người ta cần nhận ra dấu chỉ của thời đại: “Bấy giờ,
có những người thuộc phái Pharisêu và phái Xađốc lại gần Đức Giêsu, và để thử
Người, thì xin Người cho thấy một dấu lạ từ trời. Người đáp: ‘Chiều đến, các
ông nói: Ráng vàng thì nắng’, rồi sớm mai, các ông nói: ‘Ráng trắng thì mưa’.
Cảnh sắc bầu trời thì các ông biết cắt nghĩa, còn thời điềm thì các ông lại
không cắt nghĩa nổi.” (Mt 16,1–3).
Thực ra cụm từ trên chỉ được nhắc đến vào thế
kỷ XVII, nhà thần học kinh viện người Tây Ban Nha, Melchior Cano nói về lịch sử
như một “nơi chốn thần học”. Sau này đức Hồng y Michael von Faulhaber
(1869–1952) đã từng dùng kiểu nói: “Tiếng của thời đại, tiếng của Chúa”. Nhất
là sau hai cuộc thế chiến, “dấu chỉ thời đại” trở thành cụm từ then chốt. Chẳng
hạn, trong thông điệp đầu tiên của mình nơi Công Đồng Vaticano II (1962–1965),
Đức Phaolô VI viết: “Phải kích thích trong Giáo Hội sự chờ đợi trong sự tỉnh
thức kiên trì đối với những dấu chỉ thời đại… xác nhận tất cả những sự vật và
gìn giữ điều gì là tốt trong mọi thời, cũng như trong mọi hoàn cảnh.”
[3] Đòi hỏi đó không chỉ dành cho các nhà thần học, hoặc những chủ chăn
của Giáo Hội; đó còn là lời mời dành cho mỗi giáo dân để biến dấu chỉ thời đại
thành một khát vọng chân thành và thiết thực. (x. Sắc Lệnh Tông Đồ Giáo Dân, số
14).
Ví dụ Công Đồng Vaticano II cho chúng ta một vài dấu chỉ
tiêu biểu của thời đại như: khát vọng hiệp nhất (x. HN 4); vai trò của người
giáo dân (x. LM 9); tình liên đới giữa các dân tộc (x. TĐ 14); quyền tự do tôn
giáo (x. TD 15); lòng nhiệt thành với phụng vụ (x. PV 43).
2. Dịch virus Covid-19 có phải là dấu
chỉ thời đại?
Nếu đọc qua những lá thư của Giáo Hội liên
quan đến lần đại dịch này, chúng ta dễ dàng nghe được những lời mời gọi nguyện
cầu và trở về với Thiên Chúa. Nhất là mùa dịch đang diễn ra trong Mùa Chay, lời
gọi ấy lại càng thống thiết hơn. Hẳn nhiên, đó luôn là sứ mạng của Giáo Hội, để
giúp con người trung tín vào Thiên Chúa. Trong cảnh dịch lan tràn như hiện nay,
Giáo Hội càng nhìn thấy nơi đó một dấu chỉ lớn lao. Vì trong đau khổ và nghịch
cảnh, một mặt người tín hữu dễ phớt lờ tiếng nói của Thiên Chúa trong biến cố
này; mặt khác, Giáo Hội luôn giúp con người trở về với Thiên Chúa. Hoặc nói như
Clive Staples Lewis [4]: “Thiên Chúa thì thầm trong những lúc ta vui, Người
thì thầm trong lương tâm ta. Nhưng Người nói lớn mạnh trong những đau khổ của
ta. Những đau khổ đó là cái loa tăng âm để làm thức tỉnh một thế giới ngủ mê.”
(x. Youcat số 51).
Chắc chắn virus Corona đang ảnh hưởng không chỉ đến tính
mạng nhiều người, nó còn tác động đến hầu hết khía cạnh của đời sống. Có người
ví đó như cuộc chiến tranh mà toàn thế giới phải chống chọi. Mỗi tín hữu cũng
không miễn nhiễm với con virus này. Cứ nhìn thành đô Rôma tráng lệ, đông đúc
người hành hương, thì trước virus Corona, mọi chương trình, thánh lễ công cộng
đều tạm ngưng. Điều ấy có nghĩa là người ta đang có biện pháp cực mạnh để hy
vọng ngăn ngừa được sức công phá của virus.
Trong bầu không khí ấy, dĩ nhiên, Giáo Hội thấy được nỗi
đau đớn, hoảng sợ của người dân. Giáo Hội thấy nơi đó một lời mời gọi để con
người cần hoán cải, sám hối và ăn năn nhiều hơn. Giáo Hội đang tiếp tục lắng
nghe tiếng Chúa trong những biến cố của thế giới, nhất là lần đại dịch này.
Phải chăng Thiên Chúa muốn nhắc cho con người về thân phận mỏng dòn, mong manh
và phải chết? Phải chăng con người toàn năng có thể làm được mọi thứ, có thể
tiêu diệt được địch thù đang tấn công nhân loại? Phải chăng virus Covid-19 là
hệ quả của những lầm lạc và kiêu ngạo của con người? Hình như con người chia
phe nhóm đấu đá, đến nỗi hậu quả là chết chóc tang thương? Hoặc là, virus này
khiến thế giới bừng tỉnh về một viễn tượng thiên đường do chính con người có
thể tạo nên bằng quyền lực, tranh giành và cố chấp? v.v.
Danh sách câu hỏi trên đây có thể dài vô tận mà mỗi người
có thể đặt ra trước con virus này. Đừng quên, Giáo Hội luôn nhớ sứ mạng của
mình là chăm chú tìm kiếm, lắng nghe, khám phá tiếng nói, cũng như hoạt động
của Thiên Chúa trong dòng lịch sử qua những dấu chỉ thời đại. Sẽ không thừa khi
Giáo Hội thống thiết nhắc con cái mình về một dấu chỉ đang diễn ra trước mắt
chúng ta. Đó là thời cơ để con người khiêm tốn hơn, nhìn nhận thân phận và vị
trí của mình trong công trình sáng tạo của Thiên Chúa.
Một cách cụ thể, Đức Giáo Hoàng Phanxicô
nhiều lần chỉ cho chúng ta nhận ra dấu chỉ của thời đại. Chẳng hạn ngài nói: “Mỗi
người chúng ta đều có tự do để phân định. Nhưng để có thể phân định được, chúng
ta phải biết rõ điều gì đang diễn ra.” [5] Hẳn nhiên mỗi người đều
thấy điều gì đang diễn ra quanh con virus kinh khủng này. Trên mạng Internet,
môi trường xung quanh, đâu đâu cũng đầy những thông tin về con virus Covid-19.
Tôi phòng dịch và nhìn nhận về dịch bệnh này như thế nào?
Giáo Hoàng Phanxicô chỉ cho ta một chìa khóa
để nghe được dấu chỉ: “Trước hết là phải biết thinh lặng: hãy thinh lặng và
quan sát. Sau đó, hãy suy tư và phản tỉnh.” [6] Đó là không gian
nguyện cầu, là nhìn những gì đang diễn ra để lắng nghe tiếng Chúa. Chúa vẫn ở
đó, và muốn nói nhiều điều với con người trong biến cố này. Với sự đơn sơ, chân
thành cộng với việc thinh lặng, suy tư phản tỉnh và cầu nguyện, hy vọng mỗi
người đọc được thông điệp của Chúa nơi hoàn cảnh không mấy yên bình này.
Điều tuyệt vời cho những ai nhận ra chút dấu
chỉ của thời đại là: họ không hoang mang, hoảng sợ. Ngược lại họ xác tín: “Chính
Tin Mừng là Lời của Chúa Giêsu đã làm thay đổi thế giới và tâm hồn chúng ta. Do
đó, chúng ta được mời gọi tín thác vào Lời của Chúa Kitô, để mở tâm hồn đón
nhận Lòng thương xót của Chúa Cha và để cho bản thân mình được biến đổi nhờ ân
sủng của Chúa Thánh Thần.” [7] Gần hơn, sau khi đưa ra những chỉ dẫn
cụ thể cho giáo dân trước dịch Covid-19, đức cha Giuse Nguyễn Năng mời gọi giáo
dân “xin Thiên Chúa giàu lòng thương xót chữa lành và ban bình an cho nhân
loại.” [8]
Với quan điểm cá nhân, tôi thấy đại dịch lần
này thực sự là dấu chỉ của thời đại. Nơi đó, mỗi người có thể hiểu hơn về cách
Thiên Chúa nói với con người. Thiên Chúa có thể tỏ lộ nhiều điều qua biến cố lay
động toàn cầu lần này. Hay nói như Đức Giáo Hoàng Phanxicô ngày 11 tháng 3, khi
ngài cầu nguyện trong biến cố này: “Lạy Mẹ Maria, Mẹ luôn tỏa sáng trên hành
trình của chúng con như dấu chỉ của ơn cứu độ và niềm hy vọng… xin giúp đỡ
chúng con biết vâng theo thánh ý Chúa Cha.” [9]
3. Vài điều cần tránh khi đọc dấu chỉ
thời đại
Khi nói về dấu chỉ thời đại, các nghị phụ Công Đồng
Vaticano II nhấn mạnh đến “sự hiện diện của Thiên Chúa và về hoạt động của
Ngài.” Thật không chính xác khi thấy những dấu chỉ để quy gán cho Thiên
Chúa đang trừng phạt dân. Chúa không làm ra con virus Covid-19. Ngài không tạo
ra sự dữ. Xin đừng nhìn dấu chỉ thời đại này để nói rằng Chúa không thương xót
con người.
Covid-19 không phải là dấu chỉ cánh chung. Con người
không thể biết lúc nào đến ngày cánh chung. Dấu chỉ thời đại giúp con người có
thêm lý do để tin tưởng vào Thiên Chúa nhiều hơn. Thiên Chúa luôn quan phòng
mọi sự. Mỗi người đều sống trong tình yêu của Ngài. Nếu hiện tại con người tin
yêu Chúa, thì tương lai sẽ tốt đẹp hơn.
Chiêm ngắm những gì đang diễn ra để thấy được bàn tay của
Thiên Chúa. Trước dấu chỉ thời đại, người ta lại có nguy cơ đi vào lối dẫn dắt
của sự dữ. Họ bi quan và thấy tuyệt vọng. Trong khi đó, Thiên Chúa mời gọi họ
nhìn vào cuộc sống với niềm hy vọng lớn lao. Có Chúa là có tương lai, có bình
an. Do đó, đừng để dấu chỉ thời đại dẫn bạn vào ngõ cụt.
Khi đọc dấu chỉ, chúng ta không thể đọc một
mình. Chúng ta có Giáo Hội, có Chúa Thánh Thần hướng dẫn. Xin đừng liều lĩnh
suy đoán một mình. Ngược lại trong Giáo Hội, chúng ta được hướng dẫn để thấy
dấu chỉ thời đại rõ hơn, khách quan hơn. Đối với Kitô hữu, để nhận ra các dấu
chỉ thời đại, họ cần được Giáo Hội hướng dẫn để biết lắng nghe tiếng nói của
Thần Khí và quy chiếu về Chúa Kitô [10].
Đừng để tâm lý hoảng sợ, hoang mang chi phối việc đọc dấu
chỉ của chúng ta. Nhất là trước biết bao thông tin tiêu cực về Covid-19, một
tâm hồn bình an trong Chúa mới có thể nhận ra Chúa đang muốn nói với tôi điều
gì.
Khi viết về chủ đề này, Lm. Nguyễn Trọng
Viễn, dòng Đa Minh, nhắc chúng ta nhớ đến sự thật này: “Nếu Thiên Chúa trong
quá khứ, đã yêu thương những người thuộc về Ngài; thì Ngài không thể không yêu
thương họ ngày hôm nay.”[11] Do đó, đọc dấu chỉ thời đại đòi người ta
đặt cuộc đời vào vòng tay yêu thương của Thiên Chúa. Sẽ là sai lầm nếu thấy đau
khổ hoặc sự dữ mà lãng quên tình yêu của Chúa.
Tạm kết
Có lẽ đề tài này quá rộng so với một bài viết
ngắn trên đây. Hy vọng chút gợi ý trên để mỗi người nhìn đại dịch Covid-19 với
lòng tin tưởng và hy vọng. Thiên Chúa thực sự đang “vặn loa” thật to để mời gọi
con người trở về với Ngài. “Liệu tôi có biết rằng lịch sử của Chúa vẫn đang
tiếp diễn hôm nay, và mãi cho đến ngày Ngài ngự đến trong vinh quang không? Tôi
có đọc được các dấu chỉ thời đại và sống kiên trung với tiếng gọi của Chúa
không?”[12]
Dù trong hoàn cảnh thuận lợi hoặc khó khăn, khỏe mạnh hay
dịch bệnh, Giáo Hội, Thiên Chúa vẫn luôn mời gọi mỗi người nhạy bén nhận ra dấu
chỉ thời đại. Nó đang diễn ra trước mắt chúng ta. Ước gì mỗi người lắng nghe
được tiếng nói của Chúa Thánh Thần đang lớn tiếng trong cơn dịch này.
______________
[1] X. Từ Điển Công Giáo, mục từ Dấu Chỉ và Dấu Chỉ Thời
Đại.
[2] Đặc biệt thánh Gioan thích dùng dấu lạ thay vì phép
lạ. Theo Giuse Lê Minh Thông, O.P., điều này có ý nghĩa quan trọng trong thần
học Tin Mừng Gioan: Đức Giê-su là người thực hiện các dấu lạ, và chính Người
cho biết ý nghĩa của dấu lạ. Chẳng hạn ý nghĩa của dấu lạ bánh hoá nhiều (Ga
6,1-15) sẽ được Đức Giê-su giải thích trong diễn từ bánh sự sống (Ga 6,25-59),
v.v.
[3] Thông điệp Ecclesiam suam – Giáo Hội của Chúa,
công bố ngày 6–8–1964.
[4] 1898–1963, văn sĩ Anh, tác giả cuốn Ký sự Narnia.
[5] Bài giảng Đức Thánh Cha Phanxicô, ngày 23
tháng 10 năm 2015 tại nhà nguyện thánh Marta.
[6] Như trên
[8] X. Tòa Tổng Giám mục Sài Gòn: Thông báo về dịch
bệnh Covid-19 ngày 06.03.2020
[9] Đọc thêm bài Đức Thánh Cha Phanxicô xin Đức Mẹ bảo vệ thế giới khỏi
virus corona
[11] Giuse Nguyễn Trọng Viễn OP., Dấu Chỉ Thời Đại
[12] Xem Tông Đồ Cầu Nguyện, ngày 25-10-2019
Nhận xét
Đăng nhận xét